Балдыркөктің қызықты тарихы

Әдетте, жапырақты балдыркөк өзінің қарапайым көрінісіне байланысты өзіне көп назар аудармайды. Ол қалалық дүкендер мен базарлардың сөрелерінде тыныш жатады, тек осы өсімдіктің ерекше дәмін білушілер мен салауатты өмір салтын қолдаушылар арасында сұранысқа ие болады. Және мүлдем бекер! Балдыркөк көптеген құпияларды жасырады, ал оның тарихы өте қызықты. Оның аспаздықтағы және клиникалық тамақтанудағы танымалдығы соңғы онжылдықтардағы барлық рекордтарды бұзуда. Балдыркөк өскіні мен сабағында небәрі алты калория және ағзаға пайдалы көптеген заттар – С, А, Е, К, В тобының дәрумендері, амин қышқылдар, кальций және бор бар. Балдыркөк жүрек-тамыр жүйесі ауруларының, су-тұз алмасуы бұзылуының алдын алудың тамаша құралы болып табылады. Сонымен қатар ағзадағы қабыну процесстерін тоқтатады.

Ежелгі уақытта пайдалы көкөніс дәрілік және сәндік өсімдік ретінде өсіріп таратылған. Гомердің жұмысында мирмидондардың күшті жылқылары гүлкекіре және сағақты балдыркөкпен азықтандырылған. Ежелгі Грецияда балдыркөк күшті афродизиак болып саналған, өйткені оның құрамында андростерон заты бар. Бұл ерлердің ағзасы шығаратын және әдемі жыныс өкілдерін тартатын феромонның атауы. Қытайда балдыркөктің пайдасын ішімдікке салынған құмарлар мастықтың салдарынан арылу құралы ретінде жоғары бағалады. Ортағасырлық Ұлыбритания мен Францияда балдыркөктің тамыр сабақтары мен жапырақтары жөтелге қарсы және жүрек қыспасына қарсы дәрі жасау үшін пайдаланылды. Ежелгі Египетте қабірлерге гүлдерден, зәйтүн ағашының және жапырақ балдыркөктің бұтақтарынан тоқылған гүл шоқтары қойылған. Ежелгі Римде жеңімпаздар алқагүлмен, ал атлеттер балдыркөк шеңберімен марапатталғанын аз адамдар есіне алады! Үндістанда сағақты балдыркөк өмір күшінің символы ретінде құрметтелген. Балдыркөк төменгі қуаттық орталықтарын тазарту, ағзадағы энергия теңгерімін қалыпқа келтіру үшін қолданылған. Ежелгі заманнан бері бұл өсімдік сиқырлы болып саналған, қарғыстардан құтылу үшін әртүрлі рәсімдерде қолданылған. Эзотерикалық шөппен емдеушілер бүгінде балдыркөк тұқымдарын қорқынышты, сананың шиеленісуін емдеу және өз күшіне сенімділік беру үшін пайдаланады.

Алғаш рет балдыркөк XVII ғасырда Италия қалаларында тағамдық өнім ретінде қолданыла бастаған. Ол кедейлердің тамағына айналды. Балдыркөктен қарапайым бірінші тағамдар, гарнирлер, бұқтырылған рагу сияқты екінші тағамдар дайындалды. Уақыт өте келе гурмандар балдыркөктің хош иісі мен ерекше дәмін жоғары бағалады және ол байлар мен тіпті ақсүйектердің үстелдерінде пайда бола бастады. Балдыркөк тіпті алғашқы колонистермен бірге Жаңа әлемге де барды.

Балдыркөк құрамындағы пайдалы заттардың үлкен мөлшерінен басқа, тағы бір нақты артықшылығы бар - ұзақ сақтау мерзімі. Салқын жер астында оның тамырлары қыс бойы сақталады, ал сағақты балдыркөк тоңазытқышта сақталып, мезгіл-мезгіл ұштарын кесіп тастаса, бірнеше апта бойы дәмді болып қалады.

Бұл өсімдіктен жасалған дәстүрлі екінші тағамдардың бірі түпнұсқа, талғампаз көрініске ие және «бөренелердегі құмырсқалар» деп аталады. Оны дайындау үшін шырынды, қалың балдыркөк сабақтарына жаңғақ майы жағылады және цукаттар себіледі. Балдыркөктің ерекше дәмі бірінші тағамдарда тамаша ашылады. Бұл осы хош иісті көкөністің тамырлары немесе сабақтарына негізделген пюре сорпа немесе көкөніс ассортиі болуы мүмкін. Сорпада талшықты өсімдіктерді бәрі жақсы көрмейтіндіктен, қайнатылған балдыркөк жай ғана жойылып сорпаның өзі қалдырылады. Салаттарды дайындау үшін туралған бұтақтар–сабақтар қолданылады. Мысалы, балдыркөк пен тофу қосылған жеңіл салат немесе алмұрт қосылған балдыркөк тамырынан салат жасаңыз. Балдыркөк тамырлары және жапырақтары гарнирлерге: картоп пюресі, ботқалар, көкөністермен пісірілген күрішке қосылады. Олар тағамға тамаша татымды дәм қосады.